Auteur: Karl D’haveloose
Kort over de middag kom ik de gebouwen van Handsaeme in Izegem binnen. Op zoek naar iemand bots ik op een ijverige medewerker die net een nieuw kantoormeubel aan het verhuizen is. Ik vraag hem naar Olivier Handsaeme (de baas zeg maar) en grappend zegt de man: ‘dat ben ik’. Voilà, enters de ‘Einstein van Izegem’. Voor wie Handsaeme Machinery niet kent, zou ik na mijn bezoek door de productie durven zeggen: dit is een combinatie van nuchter boerenverstand, georganiseerde chaos en vernuft. Niet toevallig hangt binnen en buiten overal een West-Vlaamse karikatuurfoto van Handsaeme in Einsteintenue.
Handsaeme is een machinebouwer die zich toelegt op 3 takken. Dat zijn Carpet & Textiles, Wood (oplossingen voor pallet/kistenproducenten en houtskeletbouw) en finaal Custom Made, de machines die niet bestaan, zeg maar en nog uitgevonden moeten worden.
Competitief landschap en uitdagingen: niet voor watjes
Na WOII merkte Handsaeme, toen een speler in de Izegemse borstelindustrie, al vlug dat borstels niet direct nog een snelle remonte zouden maken. De schoenenbusiness trok echter snel aan en die hadden machines nodig. Dat liep goed tot de jaren ‘60, daarna moest het bedrijf zichzelf opnieuw heruitvinden: deze keer in de florisserende tapijt- en textielindustrie (Beaulieu, Balta,…).
Textiel en tapijt zijn uiteraard ook heel cyclisch (en kenden een crisis in de jaren ‘90), maar die aanwezigheid bood ook opportuniteiten voor innovaties, zoals o.a. technisch textiel en kunstgrassen. De competenties voor dit type industrie ligt vooral in de automatisering en bewerkingen tijdens de baanloop, de aan- en afvoer bij dergelijke productie, zoals automatisch manipuleren, versnijden, oprollen, verpakken of afwerken.
Automatisch overwikkelstation; Machine voor het overwikkelen, inspecteren en versnijden van technische textielen'
Veel Europese textielproducenten hebben hun productie verlegd naar VS, Azië (India), het Midden-Oosten en Turkije. Dat heeft dan weer als gevolg dat heel wat kleine, nieuwe machinebouwers ter plaatse ontstaan, die minstens de helft goedkoper produceren en vaak na verloop van tijd ook overzees actief worden. In landen zoals India hebben verregaande slimme automatiseringsoplossingen weinig bijval. Europa en VS daarentegen zitten met hoge loonkosten en daar is de graad van automatisering cruciaal.
Handsaemes houtverhaal is recenter en voorlopig vrij Europees. Maar de Amerikaanse en Australische markten lonken. De pijler houtmachines omvat in eerste instantie enerzijds half- en volautomatische machines voor pallet/kistenproductie en anderzijds machines voor houtskeletbouw, een markt die in Europa booming is. Heel wat grote aannemers en investeringsmaatschappijen hebben de houtskeletbouwmarkt ontdekt als beter alternatief. Daar dit toch kennis en arbeidskracht vereist, kiezen dergelijke investeerders voor heel grote geautomatiseerde machines. Wat pallet/kistenmachines betreft, gaat het om een markt die overal heel lokaal is qua productie. De kost van een pallet is té laag om ze in goedkopere landen te produceren en ze duur te transporteren naar een verre gebruiker. Daarom worden palletten meestal gemaakt in de regio waar ze worden gebruikt.
“Het voordeel van die laatste pijler is dat het competitief veld in Europa beperkt is tot 4 grote spelers. Voorts hebben de investeerders elk hun individuele aanpak als het over soorten productie gaat. Het feit dat een standaardproductiemethode ontbreekt, maakt deze markt aantrekkelijk voor geïndividualiseerd maatwerk (diktes, hoogtes, isolatie-, afwerkings- en plaatsingsmethodes bijvoorbeeld variëren). Ook staalskeletbouw zit vooral door water- en warmteproblematiek nu in de lift”, verduidelijkt de ondernemer.
In de pallet/kistenproductie is Handsaeme gespecialiseerd in grote, speciale, zware en heavy duty palletproductie, dus niet de standaardproductie van Europallets bijvoorbeeld. Zware machines of metaalindustrie vragen voor extragrote palletdimensies (6 x 3 meter en meer dan 2 ton draagkracht).
Olivier gaat wat meer in detail: “De custommade poot varieert tussen de 10 à 20 procent van de omzet. Tapijt (20 %) & technisch textiel (25 %) en machines voor hout (40 %) zijn de twee grote pijlers. Machinebouw is niet voor watjes”, stipt de zaakvoerder aan. “Want markten veranderen snel, zo ook het competitief landschap en de technologie. In 2000 al, moest Handsaeme dringend een nieuwe strategische bocht nemen, want de activiteit was toen verdeeld over 80 % textiel/tapijt en 20 % custom. Tapijt en textiel bijvoorbeeld is heel cyclisch, dat ondervind je vandaag weer aan den lijve als je ziet hoe hard textielmachinebouwers het nu hebben”.
Sterk interne geïntegreerde productie- en engineeringprocessen of Izegem4.0
Terwijl de zaakvoerder me door de productiehall loodst gaat het gesprek verder. Het klantenportfolio van Handsaeme voor maatwerk en speciale oplossingen is heel divers. Van bedrijven waar men airco-onderdelen maakt tot fabrikanten van kartonnen kokers. Dit specialtysegment lijkt wel het meest sexy natuurlijk, maar…
Als iemand bij Handsaeme komt met een prototype van een te fabriceren eindproduct, dan is de upfront engineeringkost gigantisch. Er wordt immers vanaf een onbeschreven blad gestart. Wanneer Handsaeme een opdracht aanvaardt, is het essentieel om heel goed te weten waaraan men begint. Het ontwikkelen van unieke technologie voor een klant gaat vaak gepaard met strikte geheimhoudingsafspraken, waardoor de technologie niet zomaar in andere markten of projecten kan worden toegepast. De ontluikende markt van cradle-to-cradle en alle recyclage bijvoorbeeld is voor ieder bedrijf dat bij Handsaeme aanklopt altijd uniek, op maat en complex.
Een volledige productielijn voor houtskeletbouw wordt ter plaatse uitgetest. Dat geldt ook voor de programmatie van de robots. In dit geval voor een kleinere aannemer die met zo weinig mogelijk menselijke interventie wanden wil assembleren. Voor robotisering is Handsaeme een Kuka-partner.
Ondertussen is Handsaeme Machinery goed voor 45 voltijdse medewerkers, meer dan 2.000 klanten in 50 landen en een omzet van 10 miljoen euro. Het 2030 objectief is om te groeien naar 15 miljoen. Daarvoor moet het bedrijf uitbreiden met een nieuwe productie-oppervlakte van 5000m².
“Weet dat een productielijn voor houtskeletbouw gemakkelijk 80 meter lang en 13 meter breed is en dat die hier volledig geassembleerd gebouwd en uitgetest moet worden. Dus om meer klanten te bedienen, moeten we onze productie en montage herorganiseren”, verduidelijkt Olivier.
Momenteel beschikt de machinebouwer over 3 zones waar kan geassembleerd worden. Bovendien is de productie van de meeste speciale componenten volledig geïntegreerd (lassen, buigen, lasersnijden, buislaseren, frezen, draaien, lakken tot zelfs 3D-printen van kunststof en metaal). Maar ook het engineeren en programmeren gebeurt intern. De helft van de medewerkers is bezig met ontwikkeling en programmeren. Dat maakt van Handsaeme een unieke geïntegreerde machinebouwer. Sommige processen zoals het lassen kunnen bij Handsaeme moeilijk gerobotiseerd worden, omdat de series te klein zijn. Het programmeren van de lasrobot is hier niet de uitdaging, maar het kaliber maken is heel specifiek.
“Opmerkelijk is dat bijvoorbeeld die Aziatische 3D-printtechnologie net zoals bij plaatbewerking en verspanen steeds performanter wordt. De concurrentie met Westerse producenten wordt bikkelhard. De printers voor kunststof en metaal bij Handsaeme draaien 24/7 en staan hier niet onder het stof te wachten op occasioneel werk”, glimlacht Olivier. 3D-printen van speciale componenten in aluminium bijvoorbeeld – in plaats van verspanend – vereist echt wel een unieke engineering- en designvaardigheid”, vervolgt de bedrijfsleider.
Geprinte metalen zijn door de band 95 % even sterk als verspaande metalen.
Footnote : Als we het over AI en automatisering hebben spreekt de zaakvoerder alsof het gewoon boerenlogica is. We staan bijvoorbeeld aan een systeem dat houten planken moet laden, met de “waankant” naar beneden. Alsof het niks is, vertelt Handsaeme dat camera’s in de stapel via camerapixelherkenning moeten identificeren wat de juiste kant is voor deze gerobotiseerd wordt gedraaid.
Over kennis, mensen en servicemodellen
“Niks is nog eenvoudig de dag van vandaag, zeker niet als het over mensen, behoud van kennis en competenties gaat”, zegt de zaakvoerder, ondertussen terug in de vergaderzaal. “Mensen, die hier blijven werken tot hun pensioen, worden een uitzondering. Als je al nieuwe mensen vindt, blijven ze ook niet altijd lang. Dus wordt opleiden, het opbouwen van competenties en het behoud ervan een serieuze uitdaging, die we voorlopig enkel door verdoorgedreven digitalisering en archivering van kennis kunnen zeker stellen. Het gebruik van digitale bibliotheken en Ai-gedreven zoekfuncties zit al verwerkt in onze organisatie.”
De machinebouwer staat ook steeds meer in voor onlinemonitoring en -maintenance van de geleverde machines. Steeds meer worden machines als een complete oplossing als een service verkocht of geleased, want stilstand kost fortuinen. De vraag naar ondersteuning, monitoring en maintenance rijst steeds meer omdat klanten operationele garanties eisen in een full package.
Handsaeme werkt in een high complexity/low volume-omgeving. Het automatiseren van bepaalde operationele handelingen in steeds variërende processen vormt een grote uitdaging. Op het vlak van digitalisering ligt de focus op het zo efficiënt mogelijk omzetten van 3D-bestanden naar bruikbare machine-instructies voor zowel machines als operatoren.Daarnaast is het essentieel om, ondanks de variatie in uitvoeringen, te streven naar minimale componentenstocks. Daarom wordt 95 % van de stukken pas besteld bij de start van de productie van het machineproject. De organisatie wordt gerund met PLM naar ERP, met het 3D-systeem on top.
De visionaire vis
Olivier werd geboren in 1970 en is vis van horoscoop. Vissen zijn van nature dromers, visionair en idealisten. Echter deze vis wentelt zich door ieder woelig water met de nodige nuchterheid. Van opleiding is hij ingenieur elektromechanica. Voor hobby’s heeft Handsaeme weinig tijd, maar bovenop schaarse reistrips primeert zijn passie voor oude techniek: zo bezit hij reeds 13 oldtimers. Het startte op 12-jarige leeftijd met het sleutelen aan een oude Fiat 850 en eindigde in een groeiende verzameling waaronder een 1100, een 500 Gardiniera, een 600 Multipla en een 850 Spider.
Olivier beëindigt onze espresso met zijn persoonlijk credo en belangrijkste inzichten. Als ondernemer is ‘niets’ doen geen optie tijdens in dit ‘never normal’. “Dat is gewoon achteruit gaan. Dat impliceert gegarandeerd dat fouten maken tot het traject hoort, inclusief tegenslag. Het is dat ‘opnieuw’ doorgaan dat het verschil maakt met de competitie.”
Verdere tips van Olivier zijn :
